Бажы кызматынын жетекчиси Самат Исабековдун маеги
– Учурда бажы кызматкерлери үчүн социалдык объектилердин курулушу жүрүп жатат. Жаңы имараттардын курулушу боюнча кененирээк маалымат бере аласызбы?
– 2021-жылдын декабрь айында Баткен шаарында Баткен бажысынын кызматкерлери үчүн офицердик жатакананын курулушу башталган. Буга чейин бул жерде саман жана чоподон ашар ыкмасы менен курулган бир кабаттуу тейлөө үйү жайгашкан эле. Ал эскирип, урай баштаган. Азыр бажычылардын ишинин натыйжалуулугун жогорулатуу максатында жаңы үй курулуп жатат. 2021-жылы турак жай курууга сынак жарыяланган. «Инсталлятор» ААКсы жеңүүчү деп табылып, жалпы суммасы 62,9 млн сомго келишим түзүлгөн. Кызматтык жатакана үч кабаттуу болуп, 18 батир жайгашат. Турак жайдын жалпы аянты 1296 чарчы метрди түзөт. Объекттин курулушун ушул жылдын аягында бүтүрүү пландалууда.
Учурда үчүнчү кабаттын колонналары жана линиялары курулуп бүттү жана биринчи кабаттын дубалдарына кирпич тургузуу иштери жүргүзүлдү. Темир конструкцияларды монтаждоо жана ширетүү иштери жүрүп жатат.
Кошумчалай кетсек, өткөн жылдын декабрь айынан бери Нарын шаарына офицердик жатакананын курулушу жүрүп жатат. Кызматтык жатакана төрт кабаттан туруп, 32 батирге эсептелген. 1-кабаттан 4-кабатка чейинки имараттын жалпы аянты 1914,0 м2.
Учурда 3-кабаттын колонналары тургузулуп, плиталарды орнотууга, 1-кабатына кирпич коюуга даярдыктар көрүлүүдө.
– Бажы бекеттеринде санариптештирүүнүн киргизилиши Кыргызстанга эмне алып келет?
– 2022-жылдын 8-октябрынан тартып Кыргыз Республикасынын мамлекеттик чек арасынын кыргыз-өзбек тилкесинде жайгашкан “Достук” өткөрүү пунктунда Кыргыз Республикасынын Финансы министрлигине караштуу Мамлекеттик бажы кызматы “Электрондук өткөрүү пункту” инновациялык долбоорун пилоттук режимде ишке киргизди. Анын бет ачары ЕАЭБге кирүү процессинин алкагында дээрлик нөлдөн башталып, реконструкцияланган «Достук» өткөрүү пунктунун расмий ачылышына туш келди.
Долбоор «Электрондук көзөмөл-өткөрүү пункту», анда өткөрүү пункттарын техникалык модернизациялоо, бизнес процесстерин жөнөкөйлөштүрүү жана чек ара көзөмөлүн тездетилген жана эффективдүү ишке ашыруу үчүн санариптик технологияларды киргизүү каралган.
Долбоор төмөнкүлөрдү камтыйт:
1. Акылдуу камераларды орнотуу.
2. Өткөрүү пункттарынын инфраструктурасын модернизациялоо.
Өткөрүү пункттарын башкаруунун заманбап каражаттары менен жабдуу.
3. Ишти автоматташтыруу жана интеграциялоо:
– радиациялык мониторинг;
– рентгендик сканерлөө;
– салмагын жана өлчөмүн көзөмөлдөө;
4. “Бирдиктүү терезе” принциби боюнча мамлекеттик көзөмөлдөөчү органдардын маалыматтык системаларын интеграциялоо.
5. Ар бир унаанын чыгуу убактысын изилдөөнү ишке ашыруу.
6. Өткөрүү пунктунда жүргүзүлүүчү бардык процесстерге борборлоштурулган мониторингди жүргүзүү.
7. Электрондук навигациялык пломбаларды колдонуу менен товарлардын бажылык тариздөө жерлерине байкоо жүргүзүүнү камсыз кылуу.
Өткөрүү пунктунда жүргүзүлгөн иш-чаралар өткөрүү пунктунун Мониторинг борборунда жана Мамлекеттик бажы кызматынын Кырдаал борборунда чагылдырылат. Алар өткөрүүгө кеткен убакытты эсепке алуу менен өткөрүү пункту аркылуу товарлардын жана транспорт каражаттарынын өтүүсүнө мониторинг жүргүзүүнү камсыз кылат. Ар бир транспорт каражатын бажы көзөмөлүнөн өткөрүү жана чек арадагы мамлекеттик көзөмөлдөөчү органдардын аракеттери кароодо болот.
Белгилей кетсек, буга чейин чек араны көзөмөлдөө процесстери кагаз журналдарын толтуруу аркылуу кол менен жүргүзүлүп келген. Техникалык каражаттар ташылган товарлар жана транспорт каражаттары боюнча бирдиктүү маалымат базасын түзбөстөн өз алдынча иштеген. Бул өз кезегинде мамлекеттик жөнгө салуу функцияларынын кайталанышына алып келген. Чек арадагы жана өткөрүү пунктунан өтүү үчүн 4 сааттан 11 саатка чейин өтүү талап кылынган.
Өз кезегинде «Электрондук өткөрүү пункту» төмөнкү мүмкүнчүлүктөрдү берет:
– өткөрүү ылдамдыгын жогорулатуу жана өткөрүү пункттарынын өткөрүү жөндөмдүүлүгүн жогорулатуу;
– чек арадан өтүү жол-жобосун жөнөкөйлөтүү;
– процесстердин онлайн мониторингин камсыз кылуу;
– аналитикалык системалардын ишинин натыйжалары боюнча жасалма интеллект тарабынан чечим кабыл алуу;
– чек арадагы жүк ташуучулар менен мамлекеттик көзөмөлдөөчү органдардын кызматкерлеринин ортосундагы байланышты минималдаштыруу;
– натыйжада анын сапатын жогорулатуу менен контролду сезилбес кылуу.
Ошентип, бажы кызматы товарларды чек арадан өткөрүүнүн жөнөкөй, ыңгайлуу, эң негизгиси жол-жоболорун тез түзүүгө умтулат.
– Депутаттар бажы кызматынын планы аткарылбай жатканын айтышты. Себеби эмнеде?
– 2022-жылдын 9 айынын жыйынтыгы боюнча бажы төлөмдөрүнүн иш жүзүндө түшүүсү 64,8 млрд сом пландын ордуна 52,9 млрд сомду түздү. «КР Каржы министрлиги тарабынан белгиленген тапшырмалар 81,6%га аткарылып, 11 млрд 915,5 млн сомго аз.
Алардан:
– алымсыз бажы төлөмдөрү – 41,6 млрд сом, бул бекитилген болжолдук көрсөткүчтөрдүн 82,6%ын түздү же 8,8 млрд сомго аз чогултулду;
– ЕАЭБ өлкөлөрүнөн алынган алым – 11,3 млрд сом, бул болжолдуу көрсөткүчтөрдүн 78,3%ын түздү же 3,1 млрд сомго аз чогултулду.
Ал эми кемчиликтин негизги себептери – план кабыл алынган учурда бажыда иштебеген адамдар келип, ошол учурда жылдык план кабыл алынган. «Бирок биз кандай болгон күндө да пландарыбызды ишке ашырууга аракет кылабыз. Бүгүнкү күндө бажы төлөмдөрүн чогултуу боюнча бажылык башкаруу үч эсеге жакшырды. Буга көрсөткүчтөр далил.
Экинчиден, бул Украинадагы куралдуу кагылышууга байланыштуу Россияга каршы киргизилген санкциялар. Анын толкундары бизге жетип, кесепеттерин алып келүүдө. Андан сырткары Кытайдан келген товарлар биз аркылуу өтүп, Казакстан аркылуу Россияга кетет. Россиянын резиденттери товарларды сатып алуучулар жана колдонуучулар болуп эсептелет. Ошондуктан, сатып алуулардын көлөмү кыскарды.
2021-жылдын 9 айына салыштырмалуу бажы төлөмдөрүнүн түшүүсү 20,3 млрд сомго же 62,3%га өскөн. Анын ичинен алымсыз бажы төлөмдөрү 25 млрд сомго же 250,4%га көбөйгөн; ЕАЭБ өлкөлөрүнөн түшкөн алым 4,7 млрд сомго же 70,6га азайган.
2022-жылга бажы кызматына бажы төлөмдөрүнүн түшүүсүнүн болжолу 98,5 миллиард сом деп белгиленген.
